Jeśli dobrze pamiętam, to jest to moje pierwsze spotkanie z literaturą estońską i od razu zachwycające. Książka Kivirähka jest dla mnie jak obraz Hieronima Boscha „Ogród rozkoszy ziemskich” i nie chodzi o samą treść, lecz o jej wielowątkowość i bogactwo w każdym szczególe.
Otóż historia Leemeta, głównego bohatera, to opowieść o zmianach. Wystarczy bowiem zmienić imię pogańskie na mające rodowód biblijny, by z człowieka lasu stać się człowiekiem wsi i oddać się pod opiekę wszechmocnego Boga i papieża z Rzymu. Ten jeden krok wystarczy, by porzucić mowę węży, życie wśród drzew i zwierząt, szamana, święty gaj i leśne duchy. Taka bowiem przyszła moda, by orać pole i żywić się chlebem, słuchać pastora i marzyć o byciu rycerzem i innych rzeczach, o których mówią mądrzejsi. Oczywiście, każdy ma prawo do zmiany, autor tego nie neguje. Obnaża jednak mechanizm manipulacji i wyśmiewa skrzywienia ortodoksów, którzy plotą bzdury w obu opisywanych światach. Szalony szaman niczym nie różni się od fanatycznego pastora, wiara w duchy od wiary w opiekuńczą moc poświęconej tasiemki. Kivirähk odważnie i trzeźwo ironizuje o ludzkiej naiwności i głupocie.Wyraźnie wskazuje, skąd bierze się zło i ludzkie nieszczęścia. A Leemet cóż, jego życie zostało naznaczone – ostatni. Spróbował wszystkiego, widział skutki zerwania przymierza z przyrodą, spotkał na swojej drodze dużo i wielu. Można by tę drogę nazwać wielką przygodą, która na szczęście dobiegła końca.
Trudno mi określić gatunek tej książki, dla mnie to nie fantasy, chociaż pewnie można i tak ją odebrać. Wciąż o tym myślę, dochodząc do wniosku, że dla niektórych Biblia, życie Jezusa, też może się wydać fantasy. To jest droga myślenia, w którą wciągnął mnie Andrus Kivirähk. Zaświeciło nad nią opium Marksa, etnolingwistyka i Bronisław Malinowski, zaczęłam czytać o historii Estonii.
Bajka niebajka i szeregi myśli, jak przy patrzeniu na obraz Boscha. Polecam. Książka dostępna w zbiorach Wypożyczalni. (JJ)
PS. Estonia uchodzi za najmniej religijny kraj na świecie. Nazywana jest krajem lasów.
