Spędzić rok w Wiedniu? Czemu nie! Jeszcze w tak doborowym towarzystwie i ciekawym czasie!

Bo rzeczywiście fascynujący i dziwny to rok. Już historia stoi u progu i szykuje tę straszną wojnę. Monarchia austro-węgierska chwieje się w posadach, ale sama chyba tego jeszcze nie czuje, choć co niektórzy wyczuwają dobrze zagrożenie i zdają sobie sprawę z powagi sytuacji. Ostrzegają, że „pewnego dnia Serbia weźmie Europę za uszy”. Ale wiedeńczycy nic sobie z tego nie robili i dalej żyli po swojemu. „Pośpiech nie tylko uchodził za nieelegancki, ale rzeczywiście był niepotrzebny, gdyż w tym po mieszczańsku ustabilizowanym świecie, zabezpieczonym na wszystkie strony, nic nie zdarzało się nagle. Jeśli następowały katastrofy, to gdzieś daleko, na krańcach świata. ”No cóż , to my też posmakujmy jeszcze tej atmosfery zachodzącej c.k. monarchii, zajrzyjmy do którejś z licznych wiedeńskich kawiarni. Kogo spotkamy? Kogo chcemy: Lwa Trockiego grającego w szachy, Oskara Kokoschkę zazdrośnie pilnującego swojej muzy Almy Mahler czy Josepha Rotha pogrążonego w lekturze. A może na wykład do Zygmunta Freuda o objaśnianiu marzeń sennych? Albo na koncert, właśnie dyryguje Arnold Schönberg, a grają kompozycje Albana Berga. Oj, chyba bylibyśmy zaskoczeni gwałtowną reakcją wiedeńczyków. Znali się na muzyce jak mało kto i jak mało kto potrafili wyrazić swój aplauz bądź dezaprobatę. Ale nie o sentymentalny powrót tu chodzi, choć początkowo cukierkowaty obraz monarchii habsburskiej obezwładnia nas i wzbudza trochę tęsknoty, trochę zazdrości. Wiedeń jest świadkiem ścierania się różnych postaw, zarówno obyczajowych, jak i artystycznych. Tu toczą się gorące dyskusje intelektualne, pojawiają artykuły polemiczne, bo i prasa jest na najwyższym światowym poziomie. I coraz wyraźniejsze pęknięcia, gwałtowne ruchy narodowowyzwoleńcze, które umykają uwadze większości wiedeńczyków. A może nie chcą ich dostrzec? Na sierpień 1914 została zaplanowana organizacja XXI Konferencji Pokojowej – rzeczywiście trudno byłoby wskazać lepszy termin.

Piotr Szarota, z wykształcenia psycholog, uraczył nas niezwykłą książką historyczną. Niepowtarzalny klimat, obfitość faktów, bogactwo tekstów przetłumaczonych specjalnie na potrzeby tej publikacji; wyraziste postacie, często mało znane, ale jakże znamienne, zwłaszcza kobiece. Warto o nich pamiętać w czasach, gdy na nowo definiuje się pojęcie wolności kobiety. „Żegnaj Europo; piękna tradycja skończona” – kto uwierzy, że te słowa napisał Hermann Broch ponad 100 lat temu, w grudniu 1913 roku?

Książka dostępna w zbiorach Książnicy Karkonoskiej. (KH)