Filia nr 3 Książnicy Karkonoskiej
prezentuje

Patroni zabobrzańskich ulic

Adam Christian Thebesius
(12 stycznia 1686-11 listopada 1732), anatom, medyk, jeleniogórzanin.

285 rocznica śmierci

Jelenia Góra może poszczycić się wieloma ludźmi, którzy na przestrzeni wieków tworzyli podwaliny naukowe i kulturowe tego miasta,  a których wiedza, osiągnięcia i umiejętności doceniane były także poza granicami naszego kraju. Należy do nich także Adam Christian Thebesius — medyk, anatom, światowej sławy badacz układu krwionośnego, znany fizyk miejski Jeleniej Góry i naczelny lekarz uzdrowiska w Cieplicach Śląskich Zdroju. w XVIII w.

Adam Christian Thebesius urodził się 12 stycznia 1686 r. we wsi Sądowel (Sandewalde) położonej niedaleko Wołowa. Pochodził ze znanej śląskiej rodziny Thebesiuszy, sygnujących się własnym herbem, na którym przedstawiony był m. in. gryf. W rodzinie tej było wielu zacnych przodków będących pastorami, prawnikami, medykami lub kupcami. Jego ojciec, Adam Ludewig Thebesius, także był pastorem, mama, Eva Rosina, pochodziła z rodziny Hertel.

Jego pierwszymi nauczycielami byli rodzice. Wpajali mu głęboką wiarę w umiłowanie dla wiedzy. Pierwsze nauki szkolne zaczął pobierać już w wieku 5 lat w szkole miejskiej w Złotoryi. Jego dziadek Christian Hertel był rajcą tego miasta. Potem kontynuował naukę w Szkole Książęcej w Legnicy. Ojciec Adama sprawował tu funkcję diakona przy kościele św. Piotra i Pawła. Tutaj młody Thebesius odebrał solidne wykształcenie humanistyczne.

W 1700 r., po śmierci matki, ojciec postanowił syna wysyłać do Wrocławia. do Gimnazjum św. Elżbiety, które cieszyło się wówczas wielką renomą. Tu młody Adam ugruntował swoją wiedzę z zakresu filologii, filozofii oraz teologii.

W 1704 r. wyjechał do Lipska, gdzie rozpoczął studia filozoficzne i medyczne na tutejszym Uniwersytecie. Dwa lata później potop szwedzki zmusił go do przeniesienia się na Uniwersytet w Halle. Tu spotkał wybitne osobowości z zakresu medycyny — Georga Ernesta Stahla, Friedricha Hoffmanna, którzy wywarli wielki wpływ na rozwój młodego medyka. Po rocznych studiach wyjechał do Holandii, aby dokończyć naukę na Uniwersytecie w Lejdzie. Zainteresowała go przede wszystkim anatomia człowieka, którą gruntownie studiował. Uczestniczył w sławnych sekcjach zwłok, prowadzonych na tej uczelni. Umożliwiło mu to napisanie pracy, nt. obiegu krwi w ludzkim organizmie, szczególnie w sercu, która rozsławiła go w świecie naukowym. Rezultatem tej edukacji stał się tytuł doktora medycyny, który uzyskał broniąc tej rozprawy. Praca ta stała się bardzo szybko głośna i niezwykle popularna w świecie medycznym. Wnosiła bowiem wiele nowatorskich spostrzeżeń, jako pierwsza w dziejach medycyny opisywała funkcjonowanie zastawek żylnych zatoki wieńcowej. Wydawano ją wielokrotnie i przez wiele dziesięcioleci stanowiła jedno z głównych opracowań naukowych na ten temat.

Praca ta przyniosła Thebesiusowi tak wielkie uznanie, że zaproponowano mu na Uniwersytecie w Lejdzie prowadzenie wykładów. anatomii. Niestety los sprawił, że musiał porzucić karierę naukową. W 1708 r. zmarł jego ojciec — Adam musiał powrócił na rodzinny Śląsk, gdzie pozostał już do śmierci. Osiedlił się w Jeleniej Górze. Nie wiadomo dlaczego zdecydował się osiąść w Karkonoszach. Może urzekła go tutejsza okolica? Najprawdopodobniej w sąsiednich, znanych z gorących źródeł Cieplicach, mógł liczyć na godziwe utrzymanie jako lekarz.

Adam Thebesius rozpoczął pracę w Jeleniej Górze od prywatnej praktyki. Bardzo szybko zyskał sobie uznanie i szacunek nie tylko chorych, ale i całej miejskiej społeczności. Zapamiętano go jako osobę niezwykle skromną, ale przy tym nad wiek poważną i bardzo wytrwałą w swoich dążeniach. Okazał się też człowiekiem niezwykle dobrym i żarliwie pobożnym. W swojej pracy nie robił różnicy między bogatymi i biednymi, a tych ostatnich bardzo często leczył za darmo, co innym lekarzom zdarzało się niezwykle rzadko. Szybko też okazało się, że biegłością w sztuce lekarskiej przewyższa innych medyków działających na tym terenie. Nic więc dziwnego, że w 1713 r. zaproponowano mu stanowisko miejskiego fizyka w Jeleniej Górze. „Fizykiem miejskim” określano medyka pełniącego oficjalny urząd lekarski w danym mieście. Był więc swego rodzaju inspektorem sanitarnym, odpowiedzialnym za całą służbę medyczną na podległym mu terenie. Posiadał decydujący głos w sprawach zdrowia, zwłaszcza w okresach klęsk żywiołowych lub epidemii, które dość często wybuchały w ośrodkach miejskich. Musiała być to osoba z gruntownym wykształceniu medycznym, nieposzlakowanej opinii społecznej i wielkich zaletach osobistych. Funkcję tę sprawowano zwykle dożywotnio, wyboru dokonywała rada miejska, a sprawujący urząd cieszył się wielkim poważaniem wśród miejscowej społeczności, otrzymując zresztą za swą pracę godziwe wynagrodzenie. Adam rok później został także przewodniczącym Rady Kościelnej, nowo zbudowanego Kościoła Łaski w Jeleniej Górze.

Wkrótce po objęciu urzędu, Thebesius otrzymał podobną propozycję od cystersów opiekujących się leczniczymi źródłami w Cieplicach. Przyjął także i to stanowisko. Musiał więc zajmować się także administracją medyczną pobliskiego uzdrowiska. Ponadto bardzo często wzywano go na konsultacje medyczne do chorych zakonników w Krzeszowie.

Cały czas prowadził badania medyczne. Razem z Georgiem Gottliebem Köhlerem von Mohrenfeld, lekarzem działającym w Jeleniej Górze, przeprowadzał tu sekcje zwłok. Uznany został za twórcę teorii zastawek żylnych zatoki wieńcowej. Za osiągnięcia naukowe przyjęto go do Leopoldyńskiej Cesarskiej Akademii Przyrodniczej we Wrocławiu.

Adam Christian Thebesius miał szerokie zainteresowania. Tworzył dzieła poetyckie i medyczne. Korespondował z wieloma uczonymi. W Jeleniej Górze był człowiekiem bardzo znanym, cenionym. wpływowym. Osobiście znał Johanna Antona Schaffgotscha, który w imieniu cesarza budował Uniwersytet Wrocławski.

Z Jelenią Górą Thebesius związał się nie tylko zawodowo, ale i rodzinnie. Jego żoną została córka jednego z najbogatszych tutejszych kupców — Gottfrieda Glafey’a, Johanna Regina Glafey. Dochowali się pięciorga dzieci, córki i czterech synów. Dwóch imienników ojca zmarło jeszcze w dzieciństwie. Pozostali byli znamienitymi obywatelami Jeleniej Góry i jej okolic. Córka Johanna Regina została żoną diakona kościoła ewangelickiego Jeremiasa Ketzlera, Adam Gottfred został pastorem (m. in. Krzywej koło Złotoryi), Johann Ehrenfried Thebesius został również jeleniogórskim fizykiem miejskim.

Adam Christian Thebesius przez całe życie cierpiał na astmę, rodzinną chorobę Thebesiuszy. Zmarł w wieku 46 lat w dniu 11 listopada 1732 r. Przyczyną zgonu były powikłania astmatyczne. Pochowano go na cmentarzu ewangelickim przy Kościele Łaski w Jeleniej Górze.

Ulica Thebesiusa

Na jeleniogórskim Zabobrzu znajduje się ulica Thebesiusa. Na razie, tak naprawdę jest ona polną drogą. Od niedawna buduje się na niej pierwszy dom, ma tu być w przyszłości nowy Urząd Skarbowy Jeleniej Góry.

Czy wiesz jak rozbudowywało się Zabobrze?
Zajrzyj TUTAJ i odkryj kolekcję fotografii Pana Andrzeja Szpaka
w Jeleniogórskiej Bibliotece Cyfrowej.